Thi hành pháp luật về phòng, chống dịch Covid-19 tại phía Nam

        Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các ngành và  UBND các cấp đã thành lập Ban chỉ đạo, Tổ giúp việc công tác phòng, chống dịch bệnh Covid -19 cũng như ban hành nhiều văn bản, Kế hoạch, Phương án chỉ đạo triển khai thực hiện nghiêm túc, kịp thời các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19; tăng cường công tác kiểm tra, ngăn chặn, xử lý các loại tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống dịch bệnh. Tuyên truyền, phổ biến các văn bản pháp luật liên quan đến công tác phòng, chống bệnh truyền nhiễm cũng như các quy định xử lý vi phạm hành chính về phòng, chống bệnh truyền nhiễm cho toàn thể công chức, viên chức và nhân dân bằng nhiều hình thức phù hợp. Bên cạnh đó, các thủ tục hành chính được thực hiện thông qua Trang dịch vụ công trực tuyến nhằm giảm tối đa việc đi lại của tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp. Công an, quân đội tỉnh/thành phố đã triển khai lực lượng, phối hợp các ngành chức năng phong tỏa, cách ly để phòng, chống dịch Covid-19; lập chốt kiểm soát khách du lịch và chốt kiểm soát dịch trên tuyến quốc lộ. Tổ chức rà soát, truy tìm người trên các chuyến bay có người nhiễm, nghi nhiễm Covid-19 để áp dụng các biện pháp lấy mẫu xét nghiệm, cách ly tập trung, phòng chống sự lây lan của dịch bệnh.
        Nhìn chung, đến nay qua công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 16/CT-TTg và Chỉ thị số 19/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ cho thấy, các cơ quan, đơn vị, cá nhân đã thực hiện nghiêm các ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng và hướng dẫn của các Bộ, ngành Trung ương; chấp hành tốt việc khai báo y tế toàn dân, cách ly tập trung và cách ly tại nhà theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền; không để xảy ra tụ tập đông người, thực hiện đúng cự ly giãn cách, đeo khẩu trang tại nơi công cộng, kể cả tại các cơ sở tôn giáo; hoạt động sản xuất, kinh doanh tại các nhà máy, xí nghiệp, làm việc tại công sở thực hiện đúng các hướng dẫn theo quy định; các hoạt động kinh doanh không thiết yếu được tạm ngừng; không để xảy ra tình trạng găm hàng, tăng giá hàng hóa tiêu dùng thiết yếu, đặc biệt là các mặt hàng liên quan đến phòng chống dịch Covid-19,… do đó, không gây bất ổn thị trường; tình hình an ninh trật tự được giữ vững.
         
        Bên cạnh các kết quả đạt được vẫn còn một bộ phận người dân chưa nhận thức tốt công tác phòng, chống dịch bệnh của các cơ quan chức năng và quy định của pháp luật như: Đăng tải các thông tin sai sự thật, gây hoang mang trong dư luận, cộng đồng người dân; chưa tuân thủ các quy trình phòng bệnh theo khuyến cáo của ngành Y tế... Một số địa phương đã xử lý những hành vi vi phạm này như sau:
        Bình Thuận đã xử lý 192 vụ việc, thu về 123.050.000 đồng, trong đó: 24 trường hợp đưa tin sai sự thật về tình hình dịch bệnh Covid-19 trên mạng xã hội; 06 trường hợp cho người nước ngoài lưu trú không khai báo; 156 trường hợp không đeo khẩu trang nơi công cộng; 06 trường hợp cơ sở kinh doanh quán ăn, giải khát, hớt tóc, karaoke không thực hiện quyết định áp dụng biện pháp hạn chế tập trung đông người.
        Hậu Giang có tổng số 210 vụ vi phạm bị xử phạt, với số tiền là 88.000.000 đồng, cụ thể như sau: 203 vụ không đeo khẩu trang nơi công cộng (phạt 38.000.000 đồng); 04 vụ tập trung đông người (phạt 27.500.000 đồng); 01vụ thông tin sai sự thật, xúc phạm cơ quan nhà nước (phạt 5.000.000 đồng); 02 vụ đăng, bình luận thông tin sai sự thật trên mạng xã hội làm hoang mang dư luận (phạt 17.500.000 đồng).
        Lâm Đồng phát hiện và xử lý 12 trường hợp vi phạm về đăng tải thông tin sai sự thật liên quan đến dịch bệnh Covid-19 gây hoang mang dư luận, trong đó xử phạt vi phạm hành chính 04 trường hợp với tổng tiền phạt 40.000.000 đồng.
        Kiên Giang xử phạt vi phạm hành chính 04 cơ sở cơ sở hành nghề y, dược với số tiền 80.150.000 đồng; 04 đối tượng tung tin giả mạo, thất thiệt, sai sự thật, gây hoang mang trong dư luận xã hội, gây khó khăn trong công tác phòng, chống dịch với tổng số tiền 50.000.000 đồng.
         Khó khăn trong công tác phòng, chống dịch Covid-19
        Trong tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp trên phạm vi thế giới và tình hình dịch bệnh trong nước, việc mua sắm một số trang thiết bị, vật tư thiết yếu phục vụ công tác phòng, chống dịch còn gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn cung, đặc biệt là khẩu trang N95/N96, khẩu trang y tế, nhiệt kế đo tai, trang phục chống dịch. Việc thực hiện lấy mẫu xét nghiệm 02 lần theo Công văn số 1459/CV-BCĐ ngày 20/3/2020 của Ban Chỉ đạo Quốc gia phòng, chống dịch Covid-19 về việc thực hiện xét nghiệm Covid-19 gây thiếu thốn vật tư, trang thiết bị xét nghiệm.
        Một số người dân còn có tâm lý chủ quan, chưa thực hiện nghiêm các quy định, khuyến cáo, hướng dẫn về phòng, chống dịch của các cơ quan chuyên môn, ngành chức năng nhưng chưa có chế tài xử lý. Tình trạng vứt khẩu trang bừa bãi sau khi sử dụng gây nguy cơ lây lan dịch bệnh.
        Tình trạng người lao động đăng ký rút bảo hiểm xã hội 1 lần đang có những diễn biến đáng báo động, nhất là tại các địa phương như Đồng Nai, Bình Dương, Sóc Trăng và TP. Hồ Chí Minh với số lượng hồ sơ lên tới hàng trăm nghìn người. Nguyên nhân là do dịch Covid-19 kéo dài khiến cho nhiều người mất việc, hoặc giảm giờ làm. Nhiều lao động trong số đó muốn có một khoản chi tiêu trước mắt để trang trải cuộc sống, trong khi chưa hiểu hết về các chính sách cũng như quyền lợi của bảo hiểm xã hội, sẽ ảnh hưởng tới các lợi ích lâu dài của người lao động
        Công tác cách ly còn gặp nhiều khó khăn. Hầu hết các trường hợp nghi ngờ, trường hợp người đi từ vùng dịch về nhưng chưa có biểu hiện lâm sàng đều áp dụng cách ly tại các cơ sở y tế, gây khó khăn cho việc giám sát và khó phòng, chống lây nhiễm chéo nếu có trường hợp bị bệnh. Công tác quản lý, giám sát và cách ly các đối tượng nguy cơ và nghi ngờ tại các hộ gia đình còn bất cập. 
        Chế độ phụ cấp trực cho những người trực tiếp tham gia công tác phòng, chống dịch đối với nhân viên cơ sở y tế có quy định mức hỗ trợ, nhưng đối với những người không phải nhân viên y tế hiện nay chưa có quy định mức hỗ trợ.
        Việc thực hiện cách ly người nước ngoài gặp khó khăn do gặp phản ứng gay gắt, không hợp tác, tìm địa điểm cách ly khó khăn, người Việt Nam từ vùng dịch về gây quá tải cho các khu cách ly. Hành khách nhập cảnh với số lượng hàng hóa lớn gây khó khăn trong công tác vận chuyển, giám sát, gây ứ đọng khách tại các sân bay quốc tế, gây khó khăn trong công tác tiếp nhận và vận chuyển khách tới cơ sở cách ly.
 
        Khó khăn khi áp dụng pháp luật
        Về quy định của pháp luật: hiện nay, một số quy định của pháp luật để tổ chức thực hiện trong trường hợp xảy ra dịch bệnh truyền nhiễm (cụ thể là dịch Covid-19) chưa rõ, chưa cụ thể, như: quy định về thành lập, hoạt động của bệnh viện dã chiến; vấn đề mua sắm vật tư, trang thiết bị trong trường hợp khẩn cấp; về xử lý vi phạm những trường hợp không tuân thủ biện pháp cách ly tại nhà, cơ sở lưu trú, việc khai báo không trung thực gây khó khăn cho công tác phòng chống dịch.
          * Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm hiện nay có một số vấn đề cần nghiên cứu bổ sung:
        Thứ nhất là đối tượng điều chỉnh. Luật quy định đối tượng điều chỉnh là công dân Việt Nam, tổ chức, cá nhân người nước ngoài ở Việt Nam. Nhưng sau khi dịch bệnh này xảy ra, chúng ta thấy rằng không chỉ công dân Việt Nam ở Việt Nam, người Việt Nam ở nước ngoài mà các tổ chức ngoại giao, các tổ chức của Việt Nam ở nước ngoài cũng cần được bảo vệ.
        Thứ hai là hợp tác quốc tế. Trong luật có đề cập đến nhưng còn chung chung, chưa rõ ràng. Sau khi dịch xảy ra, có thể thấy việc phối hợp ngăn chặn dịch bệnh giữa các quốc gia; việc trao đổi thông tin về phòng chống dịch bệnh; vấn đề nhập cảnh của người nước ngoài vào Việt Nam, người Việt Nam ra nước ngoài có nhiều vấn đề cần phải làm rõ trong hợp tác quốc tế phòng chống dịch bệnh.
        Thứ ba là việc cách ly. Trong luật đã có khái niệm cách ly, nhưng đôi khi chỉ cách ly người có biểu hiện, nghi ngờ có dịch bệnh trong khi dịch bệnh phát sinh thì cũng có người không có biểu hiện, nghi ngờ và họ cũng không về từ vùng có dịch nhưng họ vẫn bị cách ly và phải chấp nhận cách ly.
        Thứ tư là các biện pháp phòng chống dịch bệnh như cấm kinh doanh, cấm đi lại, về thẩm quyền và đối tượng áp dụng cần được làm rõ.
        *Nghị định số 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế khi triển khai thi hành còn gặp khó khăn.
          - Thực tế thời gian qua, Công an là lực lượng giữ vai trò nồng cốt trong việc tổ chức kiểm tra, xử lý đối với các hành vi vi phạm về tụ tập đông người, không đeo khẩu trang…, trong khi theo quy định của Nghị định 176/2013/NĐ-CP thì Công an nhân dân không có thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính và ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi vi phạm này (tại Điều 92 Nghị định 176/2013/NĐ-CP chỉ quy định thẩm quyền xử phạt của Công an nhân dân đối với hành vi vi phạm hành chính về phòng, chống tác hại của thuốc lá).
        - Thực hiện theo Công văn  2601/VPCP-KGVX ngày 03/4/2020 của Văn phòng Chính phủ hướng dẫn thực hiện Chỉ thị 16/CT-TTg: “Người dân ở nhà, hạn chế tối đa ra ngoài, trừ trường hợp cần thiết như mua lương thực, thực phẩm, dược phẩm và hàng hóa, dịch vụ thiết yếu khác; hay các trường hợp khẩn cấp như đi cấp cứu, khám chữa bệnh, thiên tai, hỏa hoạn; làm việc tại các cơ quan, đơn vị Nhà nước, lực lượng vũ trang, cơ quan ngoại giao...” Tuy nhiên để xử phạt về hành vi "ra ngoài không vì mục đích thiết yếu" còn có sự lúng túng và áp dụng khác nhau tại các địa phương. Một số địa phương áp dụng điểm a khoản 1 Điều 11 Nghị định 176/2013/NĐ-CP cho phép phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 cho đến 300.000 đồng với hành vi "không thực hiện biện pháp để bảo vệ cá nhân đối với người tham gia chống dịch hoặc là người có nguy cơ mắc bệnh dịch theo hướng dẫn của các cơ quan y tế". Một số địa phương quan điểm không có căn cứ để xử phạt những trường hợp này.
        - Một số quy định pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính tại Nghị định số 176/2013/NĐ-CP còn thấp chưa đủ tính răn đe, nếu cá nhân không tự nguyện thi hành sẽ gây hậu quả nghiêm trọng cho xã hội, cụ thể như sau: Điều 6, không khai báo và che dấu dịch Covid-19 bị cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 200.000 đồng đến 500.000 đồng ; Phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây: Che giấu hiện trạng bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A của bản thân hoặc của người khác mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A; Không thực hiện việc xét nghiệm phát hiện bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền…
        - Điểm a khoản 1 Điều 9 Nghị định số 176/2013/NĐ-CP: Về hành vi vi phạm quy định về phòng lây nhiễm tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh: Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 đồng đến 300.000 đồng đối với một trong các hành vi không khai báo hoặc khai báo không trung thực, kịp thời diễn biến bệnh truyền nhiễm của bản thân với thầy thuốc, nhân viên y tế được giao nhiệm vụ;” Quy định trên chỉ mang tính chung chung về hành vi “Không khai báo hoặc khai báo không trung thực” về diễn biến bệnh truyền nhiễm của cả 3 nhóm bệnh truyền nhiễm A, B và C mà chưa đề cập cụ thể đối với bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, trong khi bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A là loại bệnh lây lan nhanh, tỷ lệ tử vong cao…
        - Theo quy định của Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 và Quyết định số 02/2016/QĐ-TTg ngày 28/01/2016 của Thủ tướng Chính phủ quy định điều kiện công bố dịch, công bố hết dịch bệnh truyền nhiễm đối với bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A thì chỉ cần có ít nhất 01 người được chuẩn đoán xác định là đã đủ điều kiện công bố dịch. Như vậy, hành vi che giấu hiện trạng bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A gây nguy hiểm cho xã hội nhiều hơn là hành vi che giấu hiện trạng bệnh truyền nhiễm thuộc các nhóm còn lại nhưng theo Nghị định số 176/2013/NĐ-CP lại bị xử phạt tiền với mức tiền phạt thấp hơn. Cụ thể hành vi che giấu hiện trạng bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A chỉ bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng (Điểm a khoản 2 Điều 6) trong khi hành vi che dấu tình trạng bệnh truyền nhiễm đã được công bố là có dịch bị phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng (Điểm a khoản 2 Điều 11).
        - Đối với điểm a và điểm c khoản 4 Điều 11 Nghị định số 176/2013/NĐ-CP: Về hành vi vi phạm quy định về áp dụng biện pháp chống dịch: “Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây: a) Không thực hiện quyết định áp dụng biện pháp tạm đình chỉ hoạt động của cơ sở dịch vụ ăn uống công cộng có nguy cơ làm lây truyền bệnh dịch tại vùng có dịch;…c) Không thực hiện quyết định áp dụng biện pháp hạn chế tập trung đông người hoặc tạm đình chỉ hoạt động kinh doanh, dịch vụ tại nơi công cộng”.
        Biện pháp tạm đình chỉ “hoạt động kinh doanh, dịch vụ tại nơi công cộng” (điểm c khoản 4) đã bao gồm “hoạt động của cơ sở dịch vụ ăn uống công cộng” (điểm a khoản 4). Đồng thời thực hiện các quy định của pháp luật và chủ trương của Chính phủ trong việc nỗ lực áp dụng các biện pháp phòng dịch bệnh truyền nhiễm nói chung và dịch bệnh Covid-19 hiện nay, kiến nghị Bộ Tư pháp, Bộ Y tế xem xét trình Chính phủ xem xét, sửa đổi, bổ sung theo hướng bỏ cụm từ “…tại vùng có dịch” quy định tại điểm a; Sửa đổi, bổ sung thống nhất về 2 điểm a và c khoản 4 Điều 11 nêu trên.
        * Thông tư số 54/2015/TT-BYT ngày 28/12/2015 của Bộ trưởng Bộ Y tế hướng dẫn chế độ thông tin báo cáo và khai báo bệnh, dịch bệnh truyền nhiễm: Tại Điều 6 quy định “Tại địa phương đang có dịch bệnh, người mắc bệnh truyền nhiễm hoặc nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm, người phát hiện trường hợp mắc bệnh truyền nhiễm có trách nhiệm thực hiện việc khai báo dịch cho nhân viên y tế thôn, bản, trạm y tế xã hoặc cơ quan y tế gần nhất trong vòng 24 giờ kể từ khi phát hiện theo quy định tại Khoản 1 Điều 47 Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm.”
        Việc quy định trách nhiệm khai báo dịch bệnh “tại địa phương đang có dịch bệnh”là chưa phù hợp với tình hình dịch bệnh, đặc biệt là bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A và chưa phù hợp với khoản 1 Điều 47 Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007: “Khi có dịch, người mắc bệnh dịch hoặc người phát hiện trường hợp mắc bệnh dịch hoặc nghi ngờ mắc bệnh dịch phải khai báo cho cơ quan y tế gần nhất trong thời gian 24 giờ, kể từ khi phát hiện bệnh dịch”. Mặt khác cụm từ “tại địa phương đang có dịch bệnh”được hiểu là địa phương thỏa mãn các điều kiện công bố dịch quy định tại các Điều 2, 3 và 4 Quyết định số 02/2016/QĐ-TTg ngày 28/01/2016 của Thủ tướng Chính phủ quy định điều kiện công bố dịch, công bố hết dịch bệnh truyền nhiễm. Do vậy, cần bỏ cụm từ “tại địa phương đang có dịch bệnh” tại Thông tư số 54/2015/TT-BYT thay bằng từ “Khi có dịch” để phù hợp với Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm.
 
        Đề xuất, kiến nghị của địa phương
        Nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng chống dịch Covid-19, các địa phương đề xuất Chính phủ,  các Bộ, ngành liên quan thực hiện một số nội dung như sau:
        - Sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về phòng chống dịch bệnh, khắc phục những vướng mắc nêu trên tại  Nghị định số 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 và Thông tư số 54/2015/TT-BYT, theo hướng: Xử lý nghiêm các trường hợp không chấp hành việc cách ly, khai báo y tế gian dối làm lây lan dịch bệnh trong cộng đồng góp phần răn đe các hành vi vi phạm pháp luật trong phòng, chống bệnh truyền nhiễm trong đó có dịch bệnh Covid-19 thời gian tới; đồng thời quy định riêng đối với hành vi vi phạm liên quan đến bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A và tăng mức phạt tiền đối với hành vi không khai báo hoặc khai báo không trung thực về diễn biến bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A.
        - Hội đồng thẩm phán TAND tối cáo ban hành một số hướng dẫn cụ thể thi hành Điều 240 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi năm 2017) theo hướng: Quy định chi tiết đối với người mắc bệnh truyền nhiễm, người bị nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm có hành vi làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người; Đồng thời hướng dẫn chi tiết quy định tại điểm c khoản 1 điều này về “hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người”.
        - Bộ Y tế cần quy định riêng về giám sát với bệnh, dịch bệnh truyền nhiễm, cụ thể đối với bệnh viêm đường hô hấp cấp nặng do vi rút và các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm chưa rõ tác nhận gây bệnh; Trọng tâm là xây dựng về quy trình giám sát phân cấp từ cấp quốc gia đến cấp cơ sở, gồm: thu thập thông tin, phân tích số liệu, đánh giá kết quả, nguy cơ, nhận định tình hình bệnh, dịch bệnh truyền nhiễm, đề xuất biện pháp can thiệp, báo cáo và chia sẻ thông tin... Đồng thời, cần quy định chi tiết hơn về địa điểm giám sát, việc giám sát bệnh, dịch bệnh truyền nhiễm phải được thực hiện trên toàn bộ phạm vi địa bàn quản lý hành chính được phân công giám sát (cơ sở y tế, khu vực cách ly bệnh truyền nhiễm, khu vực đang có ổ dịch, dịch, khu vực có ổ dịch cũ, khu vực có nguy cơ xảy ra dịch bệnh, nơi cư trú, học tập, làm việc, điểm đến du lịch, lưu trú của người mắc bệnh truyền nhiễm, người nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm, khu vực cửa khẩu đường bộ, đường sắt, đường hàng không, đường thủy...).
        - Đề nghị Bộ Y tế hỗ trợ cung cấp vật tư, trang thiết bị y tế; tiếp tục rà soát, đảm bảo điều kiện nhân lực, phương tiện sẵn sàng ứng phó trong trường hợp dịch lây lan diện rộng; sàng lọc và áp dụng các biện pháp phòng chống dịch phù hợp với từng trường hợp tại các khu cách ly tập trung, tránh lây nhiễm chéo; chăm lo bảo vệ sức khỏe, đảm bảo điều kiện sinh hoạt, không để lây nhiễm cho cán bộ, nhân viên, lực lượng vũ trang, y tế làm việc tại khu cách ly tập trung.
        - Đề nghị Bộ ngoại giao hướng dẫn xử lý đối với các trường hợp người nước ngoài không hợp tác trong việc thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch.
        - Do tình hình dịch bệnh, thực hiện cách ly xã hội, hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, người dân gặp khó khăn, các doanh nghiệp không có nguồn hàng để sản xuất, việc giao thương với các nước bị hạn chế. Do vậy, các bộ, ngành sớm có các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp, người dân khôi phục sản xuất, kinh doanh./.