Đối với Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, mặc dù có vị thế rất quan trọng trong chiến lwuocj phát triển đất nước; tuy nhiên nhìn chung kinh tế vẫn còn gặp nhiều khó khăn do điều kiện tự nhiên không thuận lợi: Đất phèn, đất mặn chiếm diện tích lớn (khoảng 60 % diện tích của đồng bằng), phải đầu tư lớn và mất nhiều thời gian để cải tạo; Mùa khô kéo dài (từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau), thiếu nước ngọt cho sản xuất và sinh hoạt, nạn xâm nhập mặn gây nhiều trở ngại đối với đời sống và sản xuất ở các vùng ven biển... Do vậy, người dân thường chú trọng tập trung làm ăn kinh tế, kiếm sống hàng ngày. Người nghèo, phụ nữ, trẻ em ít được quan tâm, dễ dẫn đến các hành vi vi phạm pháp luật về hôn nhân gia đình, bình đẳng giới, quyền trẻ em. Vì thế việc PBGDPL cho cộng đồng người dân nơi đây càng cần được quan tâm, chú trọng.
Công tác PBGDPL thời gian qua đã được các địa phương trong Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long quan tâm hơn, đạt được những kết quả tích cực; nội dung PBGDPL ngày càng bám sát công tác xây dựng, thi hành và bảo vệ pháp luật, với nhu cầu cuộc sống, với các vấn đề dư luận quan tâm hoặc cần định hướng dư luận xã hội; hình thức PBGDPL được đổi mới với nhiều mô hình hay, cách làm hiệu quả, như: Hội nghị triển khai Luật; sinh hoạt “Ngày pháp luật”; in ấn và cấp phát tài liệu pháp luật; các buổi tọa đàm, hội thảo; các cuộc thi, hội thi tìm hiểu pháp luật; hoạt động tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý; hoạt động văn hóa văn nghệ; các hoạt động xóm ấp, khu dân cư và hội đoàn thể,...
1. Công tác chỉ đạo, điều hành
Hàng năm, Sở Tư pháp với vai trò là cơ quan Thường trực của Hội đồng Phối hợp PBGDPL tỉnh đã tham mưu trình UBND tỉnh, Hội đồng Phối hợp PBGDPL tỉnh ban hành và tự ban hành nhiều văn bản nhằm triển khai phổ biến các văn bản về phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh - quốc phòng cho cán bộ, công chức, viên chức và Nhân dân trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, Sở Tư pháp luôn quan tâm, chỉ đạo thực hiện đồng bộ công tác PBGDPL bằng nhiều nội dung, hình thức phong phú nhằm triển khai thực hiện tốt hơn nữa công tác PBGDPL.
Đến nay, 100% Hội đồng phối hợp PBGDPL tỉnh, thành phố đã thực hiện kiện toàn thành viên Hội đồng, Tổ thư ký, các Hội đồng phối hợp PBGDPL
[1] đã ban hành Quy chế về tổ chức và hoạt động của Hội đồng, phân công cụ thể nhiệm vụ cho từng thành viên Hội đồng. Ngoài việc thành lập Hội đồng theo Luật PBGDPL thì ở một số địa phương, căn cứ vào nhu cầu quản lý, hoạt động đã thành lập Hội đồng PBGDPL tại Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh; Hội đồng phối hợp PBGDPL Công an tỉnh
[2]; Hội đồng phối hợp PBGDPL Bộ Chỉ huy bộ đội biên phòng
[3]; Hội đồng phối hợp PBGDPL hoặc ban PBGDPL cấp xã
[4]...
Công tác kiểm tra về PBGDPL được các địa phương quan tâm: một số địa phương đã chủ động ban hành sớm kế hoạch kiểm tra ngay từ đầu năm để đánh giá tình hình tổ chức thực hiện công tác PBGDPL. Các địa phương
[5] thực hiện tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật và kỹ năng PBGDPL cho các báo cáo viên, tuyên truyền viên; kiểm tra công tác PBGDPL, HGCS, xây dựng cấp xã đạt chuẩn TCPL
[6]. Đặc biệt tỉnh An Giang đã tổ chức khen thưởng cho các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác PBGDPL.
Các địa phương đã ban hành Kế hoạch thực hiện nhằm triển khai hiệu quả, đồng bộ các Đề án về PBGDPL, như: "Tăng cường công tác PBGDPL tại một số địa bàn trọng điểm về vi phạm pháp luật" ; "Tuyên truyền, phổ biến trong cán bộ, công chức, viên chức và Nhân dân về nội dung của Công ước chống tra tấn và pháp luật Việt Nam về phòng, chống tra tấn";“Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác PBGDPL giai đoạn 2019 - 2021” ; “Tuyên truyền, PBGDPL về phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2019 – 2021” ; “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở” ; đồng thời tích cực tuyên truyền, phổ biến các luật được Quốc hội khóa XIV thông qua tại kỳ họp thứ 10 và quy định về bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 – 2026, bầu cử QUốc hội khóa XV, góp phần đổi mới toàn diện công tác PBGDPL, tạo chuyển biến căn bản trong nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật của cán bộ, nhân dân.
2. Các mô hình PBGDPL điển hình
Ngoài việc thực hiện PBGDPL theo các phương thức truyền miệng, nhằm ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác PBGDPL trong những năm gần đây, các địa phương tại Khu vực đồng bằng sông Cửu Long đã quan tâm nhiều hơn đến việc ứng dụng này, như khai thác, sử dụng các cơ sở dữ liệu văn bản quy phạm pháp luật; Cổng thông tin/Trang thông tin điện tử ; Trang thông tin điện tử của Sở Tư pháp; đối thoại, giải đáp vướng mắc pháp luật trực tuyến; tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm, tập huấn trực tuyến; tổ chức các cuộc thi trực tuyến tìm hiểu pháp luật; sử dụng mạng xã hội qua ứng dụng facebook, fanpage ... Nhờ vậy đã giúp công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành triển khai công tác PBGDPL thuận lợi, hiệu quả hơn, tiết kiệm thời gian, công sức, chi phí, thúc đẩy cải cách hành chính, tạo ra phương thức làm việc mới; giúp người dân dễ dàng, thuận lợi trong tiếp cận với thông tin về pháp luật; khai thác, sử dụng pháp luật để tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội, thực hiện và bảo vệ quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp; tạo sức lan tỏa lớn đến đông đảo người dân và sự đồng thuận xã hội trong thực thi chính sách, pháp luật. Một số mô hình PBGDPL nổi bật, như:
a. PBGDPL qua các Trang thông tin điện tử phổ biến, giáo dục pháp luật
Sử dụng các phương tiện thông tin đại chúng, mạng internet thông tin tuyên truyền phổ biến pháp luật là biện pháp nhanh chóng, tiết kiệm và hiệu quả nhất. Trình độ dân trí ngày càng phát triển, nhiều người dân đã sử dụng phương tiện thông tin cá nhân hiện đại (máy tính, điện thoại thông minh kết nối mạng internet), nên đã ít đọc báo giấy hoặc các tờ rơi về tuyên truyền pháp luật. Do vậy, việc sử dụng Trang thông tin điện tử là cần thiết để cung cấp thông tin pháp luật chính thức cho người dân, doanh nghiệp một cách kịp thời, mọi lúc, mọi nơi (có mạng internet) thông qua các hình thức đa dạng, phong phú. Trang thông tin điện tử có thể dễ dàng tạo sự tương tác giữa các thành viên; là nơi các cơ quan nhà nước phối hợp thực hiện nhiệm vụ cung cấp thông tin và dịch vụ công trực tuyến; là nơi chia sẻ kinh nghiệm và nghiệp vụ giữa các báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật; thuận tiện cho việc thăm dò, khảo sát ý kiến; thông tin, báo cáo, thống kê qua mạng...
Hiện nay, các địa phương đã thực hiện tốt việc PBGDPL thông qua các trang thông tin điện tử của tỉnh, của Sở Tư pháp và các sở, ban, ngành, quận, huyện chuyên môn, như: cập nhật các văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành, lấy ý kiến góp ý đối với các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật. Trên các trang này đã được xây dựng nội dung khá phong phú về các tài liệu tuyên truyền, danh sách báo cáo viên pháp luật, tin về hoạt động PBGDPL, thông tin các cuộc thi về tìm hiểu pháp luật…, đặc biệt còn có mục hướng dẫn và giải đáp pháp luật. Đây thực sự là một kênh PBGDPL rất tiện lợi cho người dân, doanh nghiệp để tiếp cận và tìm hiểu pháp luật.
b. PBGDPL trên Báo, Đài
Đây là mô hình PBGDPL đã được các địa phương áp dụng khá hiệu quả, được bạn đọc, thính giả, người xem Đài quan tâm, đáp ứng được nhu cầu được thông tin, tìm hiểu về pháp luật của người dân. Trang Báo Long An online có chuyên mục “Pháp luật- công dân” và “Hỏi đáp và văn bản”, Đài phát thanh và truyền hình Long An có chuyên mục Nóng 24 giờ, An ninh Long An, Câu chuyện pháp luật, Hộp thư bạn nghe đài, Nghị quyết và cuộc sống, chuyên đề pháp luật… được cập nhật thông tin pháp luật liên tục, kịp thời đáp ứng nhu cầu tìm hiểu pháp luật của nhân dân và độc giả.
Cần Thơ đã phối hợp Đài Phát thanh - Truyền hình thành phố thực hiện chuyên mục “Phổ biến pháp luật” được phát sóng hàng ngày (12 phút/ngày qua 02 sóng phát thanh và truyền hình); chương trình “Gặp gỡ và đối thoại” về cải cách hành chính phát sóng mỗi tháng 1 kỳ ; Chương trình “Hộp thư truyền hình” mỗi tuần 15 phút để trả lời các khiếu nại, thắc mắc của công dân; các chuyên trang pháp luật, chương trình bạn xem đài, bản tin, thời sự; giới thiệu trên sóng phát thanh về các văn bản luật mới ban hành, văn bản quy phạm pháp luật của địa phương…
Sở Tư pháp và Đài Phát thanh - Truyền hình Bến Tre đã phối hợp thực hiện nhiều chương trình, chuyên mục tuyên truyền pháp luật trên sóng phát thanh, truyền hình cụ thể như: 52 chuyên mục phát thanh, truyền hình
“Pháp luật và Đời sống”, 26 chương trình
“Tư vấn pháp luật trực tiếp”, 26 chương trình phát thanh
“Trả lời thư bạn nghe đài” và các chương trình không thường xuyên khác. Bên cạnh phát trên sóng phát thanh, truyền hình thì các chương trình này trong 03 năm gần đây còn được phát trực tiếp trên trang thông tin điện tử và fanpage của Đài Phát thanh - Truyền hình Bến Tre tại địa chỉ
www.thbt.vn và
https://vi-vn.facebook.com/BenTreTV . Đây là một trong những nội dung ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin, tạo tương tác giữa khán thính giả với các chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật của địa phương.
c. PBGDPL qua hình thức thi trực tuyến tìm hiểu pháp luật
Tuyên truyền pháp luật thông qua việc tổ chức thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến là hình thức được sử dụng khá hiệu quả hiện nay. Theo đó, ban tổ chức sẽ thiết lập một trang web trong đó có các câu hỏi trắc nghiệm về các quy định pháp luật liên quan, người tham gia thi sẽ đăng ký một tài khoản và sử dụng tài khoản đó để thi thông qua việc trả lời các câu hỏi bằng hình thức lựa chọn các đáp án đúng. Với ưu điểm là hình thức thi trực tuyến trên Internet nên thí sinh có thể tham gia thi mọi lúc, mọi nơi thông qua các thiết bị điện tử thông minh, phổ biến hiện nay như điện thoại di động, máy tính xách tay, máy tính bàn có kết nối Internet.
Tại Tiền Giang, cuộc thi Tìm hiểu Hiến pháp và pháp luật được tổ chức từ năm 2017, áp dụng cho tất cả cán bộ, chiến sĩ, lực lượng vũ trang, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên đang công tác, học tập tại các cơ quan Đảng, Nhà nước, đoàn thể và mọi công dân cư trú trên địa bàn tỉnh Tiền Giang. Người tham gia dự thi bằng cách: Truy cập vào Trang thông tin điện tử của Sở Tư pháp tại địa chỉ:
http://sotuphap.tiengiang.gov.vn hoặc thitructuyen.tiengiang.gov.vn để đăng ký thông tin và tham gia thi. Mỗi thí sinh dự thi chọn một bộ đề có 20 câu hỏi trắc nghiệm về pháp luật. Trong thời gian 06 phút thí sinh trả lời các câu hỏi bằng cách chọn đáp án đúng A,B,C,D. Hệ thống phần mềm tự động tính giờ làm bài của thí sinh. Sau khi hết thời gian quy định, phần mềm tự động ngắt và thông báo kết quả. Mỗi thi sinh được tham gia thi tối đa 03 lần/tháng, nhưng được tính kết quả cao nhất trong tháng. Hàng tháng, Ban tổ chức sẽ lựa chọn 03 thí sinh đạt số điểm cao nhất để khen thưởng và tham gia thi Vòng chung kết.
d. PBGDPL thông qua mạng xã hội
Việc PBGDPL đã được một số địa phương thực hiện qua mạng xã hội, như: facebook“PBGDPL Bạc Liêu”, “STP tỉnh Đồng Tháp”; Fanpage “Tuổi trẻ Long An”, “Công đoàn Long An”, “Lắng nghe người nộp thuế”… Tận dụng sự tương tác và lan truyền nhanh chóng của mạng xã hội, các trang này sẽ đăng tải các tài liệu về pháp luật, kết bạn với nhiều người dùng, đồng thời có tương tác hỏi đáp khi có yêu cầu.
Nhằm tận dụng lợi thế tính nhanh chóng, rộng rãi của mạng xã hội, Sở Tư pháp đã xây dựng trang facebook:
phobiengiaoducphapluatbaclieu; đồng thời, đã ban hành Quyết định số 110/QĐ-STP ngày 14/9/2018 về việc ban hành Quy chế hoạt động của trang Fanpage phổ biến, giáo dục pháp luật của Sở Tư pháp tỉnh Bạc Liêu. Trong đó, quy định rõ phương thức tổ chức và quản lý hoạt động của trang Fanpage, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Biên tập và các đơn vị liên quan, quy định về cung cấp thông tin trên trang, … Để đảm bảo hiệu quả hoạt động của Trang, Sở Tư pháp đã ban hành Quyết định số 111/ QĐ-STP ngày 14/9/2018 về việc thành lập Ban biên tập trang Fanpage phổ biến, giáo dục pháp luật của Sở Tư pháp tỉnh Bạc Liêu. Trang này được giao cho Phòng PBGDPL trực tiếp phụ trách thực hiện. Từ khi thành lập đến nay, trang Facebook luôn được duy trì hoạt động thường xuyên, trung bình mỗi tuần đăng trên 10 tin, bài. Nội dung các bài đăng do thành viên Ban Biên tập viết, ngoài ra còn sử dụng các nguồn từ các Website chính thức của các cơ quan Đảng, cơ quan nhà nước hoặc những trang báo được Nhà nước cấp phép hoạt động.
Ngoài ra, Sở còn mở thêm trang Facebook với tên:
Tư pháp Bạc Liêu, trang này thường xuyên đưa các tin, bài viết liên quan đến các lĩnh vực pháp luật, các phản ánh, kiến nghị đối với các dự án luật, Nghị định, văn bản khác đang trong quá trình lấy ý kiến hoặc đã được thông qua và thông tin hoạt động của chính quyền địa phương đã được đăng từ các nguồn báo chính thống, qua đó đã góp phần tổng hợp thông tin, tạo thêm kênh tiếp cận pháp luật của người dân.
Vĩnh Long từ năm 2019 để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chỉ đạo, điều hành, trao đổi thông tin hai chiều trong công tác PBGDPL được diễn ra nhanh chóng, hiệu quả, tránh mất thời gian gọi điện nhiều nơi, tốn tiền điện thoại cơ quan, Phòng PBGDPL đã xây dựng thư mục PBGDPL trên nhóm zalo cá nhân của đồng chí Trưởng phòng PBGDPL để gắn kết các đồng chí của phòng PBGDPL với 34 đồng chí Tư pháp các huyện, thị xã, thành phố; Qua thời gian triển khai thực hiện nhận thấy đây là kênh trao đổi, nắm bắt thông tin PBGDPL giữa Sở Tư pháp và phòng Tư pháp kịp thời, hiệu quả, không mất nhiều thời gian, tiền bạc cơ quan mà tất cả các đồng chí Tư pháp đều có thể nắm bắt thông tin một cách kịp thời và nhận được sự đồng tình thống nhất cao trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện.
e. PBGDPL thông qua “Phiên tòa giả định”
Phiên tòa giả định là một nét mới trong công tác tuyên truyền pháp luật, không chỉ phản ánh những hành vi phạm tội, các quy định của pháp luật về mức án được áp dụng dành cho các hành vi phạm tội, các hoạt động của một phiên tòa, của những người tiến hành tố tụng, tham gia tố tụng, mà còn giúp những người tham dự hiểu rõ về ranh giới giữa đúng – sai, thiện – ác, tính nghiêm minh, hướng thiện của luật pháp.
Hơn 10 năm qua, phiên toà giả định được tổ chức tại Trường Đại học Trà Vinh là sân chơi thú vị, bổ ích tìm hiểu pháp luật đối với sinh viên ngành Luật. Phiên tòa được xây dựng kịch bản dưới sự tư vấn chặt chẽ của giảng viên, bộ phận chuyên môn am hiểu sâu về pháp luật và hình thức tổ chức đa dạng, sinh động do các sinh viên Trường Đại học Trà Vinh thể hiện, qua đó tuyên truyền giáo dục cho nhân dân về ý thức tuân thủ pháp luật, phản ánh được thực trạng tội phạm của xã hội góp phần kêu gọi mọi người thượng tôn pháp luật. Trong thời gian qua, Khoa Kinh tế - Luật đã triển khai mô hình này tại các Trường Trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh và các tỉnh lân cận như Hậu Giang, Bến Tre, Cà Mau,… nhằm tuyên truyền, phổ biến pháp luật để các bạn học sinh hiểu rõ hơn. Dự kiến sẽ nhân rộng mô hình này tại tỉnh và khu vực Đồng bằng sông Cửu Long với nhiều hình thức đa dạng, sinh động để người dân đến xem.
Cụ thể, ngày 28.12.2020, Trường Đại học Trà Vinh phối hợp với tỉnh Đoàn Trà Vinh tổ chức phiên toà giả định – xét xử sơ thẩm vụ án tàng trữ và sử dụng trái phép chất ma túy thu hút đông đảo giảng viên và sinh viên tham gia. Các tình huống trong vụ án được tái hiện dưới hình thức sân khấu hóa như một vụ án thật, có nội dung “Xét xử sơ thẩm vụ án tàng trữ và sử dụng trái phép chất ma túy” gồm các phần: người cha vì hoàn cảnh khó khăn lấy ma túy của con sử dụng mang đi bán, dẫn bị cáo đến con đường phạm tội “Mua bán trái phép chất ma túy”, công an bắt giữ, xét hỏi, tố tụng, tranh luận, các bị cáo nói lời cuối cùng, tòa tuyên án. Phiên tòa giả định nhằm nâng cao kỹ năng thực hành cho sinh viên, là môi trường học tập lành mạnh vừa góp phần củng cố kiến thức, tạo mối quan hệ giữa các sinh viên, thắt chặt tình đoàn kết, khả năng sáng tạo đồng thời nâng cao tinh thần sống và làm việc theo pháp luật.
Ngày 19/7/2020, Quân sự tỉnh Bến Tre phối hợp Đoàn cơ sở xã Bình Thành huyện Giồng Trôm tổ chức phiên tòa giả định và sinh hoạt chuyên đề phòng, chống tác hại ma túy. Đông đảo học sinh, đoàn viên, thanh niên tham dự, trong đó có các đối tượng thanh thiếu niên chậm tiến, đối tượng có nguy cơ và đối tượng vi phạm về sử dụng ma túy. Tại buổi sinh hoạt, đoàn viên, thanh niên và học sinh được nghe các cán bộ Công an huyện tuyên truyền về tác hại của việc sử dụng các chất ma túy và việc tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy. Phiên tòa giả định xét xử về hành vi mua bán trái phép chất ma túy quy định tại Điều 194, Bộ luật hình sự. Hoạt động nằm trong đợt cao điểm phối hợp giáo dục thanh, thiếu niên chậm tiến và hướng dẫn, chỉ đạo, tổ chức các hoạt động thanh niên tham gia giữ gìn an ninh, trật tự trên địa bàn huyện Giồng Trôm. Từ đó, tạo được chuyển biến trong nhận thức và hành động của đoàn viên, thanh niên về phòng chống ma túy cũng như chấp hành các quy định của pháp luật.
Bên cạnh các hình thức PBGDPL truyền thống, như tuyên truyền miệng, phát hành tờ rơi, tờ gấp pháp luật, nhiều mô hình mới, hiệu quả, ứng dụng công nghệ thông tin được triển khai: tổ chức Hội nghị trực tuyến quán triệt văn bản pháp luật mới (Long An,...); Phiên tòa giả định (Bến Tre, Trà Vinh), mô hình “Phiên tòa lưu động” (Đồng Tháp, Cà Mau); mô hình “Tiết pháp luật” được áp dụng trong công tác PBGDPL trong nhà trường (Long An), PBGDPL qua hình thức sân khấu hóa (Cần Thơ); Câu lạc bộ “Người hoàn lương”, “Gia đình hạnh phúc”, chương tình “Thắp sáng niềm tin” tại Long An…