Xuất phát từ quan điểm chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Xuân Phúc - Phó Thủ tướng tại Hội nghị toàn quốc triển khai công tác tư pháp năm 2013 đã khẳng định: “Công tác tư pháp, nhiệm vụ chính trị không chỉ của Ngành Tư pháp”. Vì vậy , để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ được giao của Ngành Tư pháp cần sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan, ban, ngành, trong đó, Ủy ban nhân dân các cấp đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Thông tư liên tịch số 23/2014/TTLT-BTP-BNV đã dành riêng một điều để quy định trách nhiệm thi hành của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện (Điều 8). Theo đó, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm chủ yếu như: (i) Quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức và biên chế của Sở Tư pháp. (ii) Chỉ đạo, hướng dẫn Ủy ban nhân dân cấp huyện quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức và biên chế của Phòng Tư pháp; biên chế công chức Tư pháp - Hộ tịch cấp xã theo quy định của pháp luật, bảo đảm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao; không bố trí công chức Tư pháp - Hộ tịch kiêm nhiệm công tác khác. (iii) Tổ chức triển khai hoạt động và rà soát, sắp xếp, bố trí biên chế, công chức thực hiện công tác pháp chế trong tổng số biên chế công chức của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, phù hợp với chức năng và bảo đảm thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được giao theo quy định của Nghị định số 55/2011/NĐ-CP ngày 04 tháng 7 năm 2011 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế. (iv) Chỉ đạo Sở Tư pháp, Sở Nội vụ, Ủy ban nhân dân cấp huyện khẩn trương xây dựng, thẩm định Đề án vị trí việc làm và cơ cấu ngạch công chức của Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp cấp huyện và Đề án vị trí việc làm trong các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Sở Tư pháp theo quy định; thực hiện việc rà soát biên chế, công chức, viên chức để báo cáo Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đề xuất cơ quan có thẩm quyền phân bổ, điều chỉnh số lượng biên chế công chức và biên chế viên chức trong tổng số biên chế được giao cho Sở Tư pháp bảo đảm triển khai thực hiện các nhiệm vụ theo quy định của pháp luật. Đối với Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra về chuyên môn, nghiệp vụ của tư pháp cấp xã. Việc quy định cụ thể trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp trong việc tổ chức thực hiện Thông tư liên tịch số 23/2014/TTLT-BTP-BNV nhằm tạo cơ sở cho việc tổ chức thực hiện công tác tư pháp một cách thống nhất, toàn diện từ Trung ương đến cơ sở. Mặc dù Thông tư liên tịch số 23/2014/TTLT-BTP-BNV có quy định các nhiệm vụ công tác tư pháp cấp xã tại Điều 8 về tổ chức thực hiện nhưng không quy định riêng về trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã. Điều 8 của Thông tư liên tịch số 23/2014/TTLT-BTP-BNV đã khẳng định: Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm kiện toàn đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch (đảm bảo không bố trí công chức Tư pháp - Hộ tịch kiêm nhiệm công tác khác) và Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra về chuyên môn, nghiệp vụ các công việc tư pháp của cấp xã.
Việc quy định cụ thể trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng thực hiện các nhiệm vụ được giao của Ngành Tư pháp. Tuy nhiên, để các quy định này đạt được hiệu quả cao nhất không chỉ đòi hỏi tính tích cực, chủ động của các cơ quan tư pháp từ Trung ương đến địa phương. Ngày 13/02/2015, Bộ Tư pháp đã ban hành Công văn số 503/BTP-TCCB về việc phối hợp triển khai thực hiện Thông tư liên tịch số 23/2014/TTLT-BTP-BNV. Bộ Tư pháp đã trân trọng đề nghị Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo Sở Tư pháp phối hợp với Sở Nội vụ và các sở, ban, ngành có liên quan, Ủy ban nhân dân cấp huyện xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện Thông tư liên tịch số 23/2014/TTLT-BTP-BNV báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt thực hiện. Trong đó, Công văn đã xác định những nội dung chủ yếu cần thực hiện trong thời gian tới như: (i) Tổ chức phổ biến, quan triệt để các cấp, các ngành ở địa phương nhận thức đầy đủ, thống nhất về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp, công tác tư pháp cấp xã và các nội dung khác của Thông tư liên tịch số 23/2014/TTLT-BTP-BNV. (ii) Đánh giá toàn diện thực trạng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức, số lượng, chất lượng và việc bố trí sắp xếp cán bộ của Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp và công chức Tư pháp - Hộ tịch cấp xã. (iii) Những nội dung cần quan tâm trong quá trình xây dựng và chỉ đạo tổ chức thực hiện Đề án kiện toàn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức, biên chế của Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp và công chức Tư pháp - Hộ tịch. (iv) Rà soát, đánh giá trình độ chuyên môn nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức của đội ngũ công chức, viên chức các cơ quan tư pháp địa phương, có kế hoạch đào tạo, đào tạo lại bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận chính trị, đạo đức công vụ, chuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học… cho đội ngũ cán bộ các cơ quan tư pháp địa phương. (v) Có kế hoạch tăng cường kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện hoạt động cho các cơ quan tư pháp địa phương, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao.
Việc xác định rõ trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp là điều cần thiết để tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy của các cơ quan tư pháp, nhất là cơ quan tư pháp địa phương tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra, đồng thời đảm bảo công tác tư pháp ngày càng gặt hái được nhiều thành công, nhất là trong điều kiện triển khai thi hành Thông tư liên tịch số 23/2014/TTLT-BTP-BNV. Bên cạnh đó, năm 2015 được xác định là năm cán bộ, tại Hội nghị toàn quốc triển khai công tác tư pháp năm 2015 Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã nhấn mạnh: “Cán bộ là yếu tố quyết định thành công của công tác tư pháp”. Hy vọng cùng với sự cố gắng nỗ lực của Ngành Tư pháp nói riêng và các cơ quan ban, ngành nói chung, đặc biệt là tinh thần phối hợp của Ủy ban nhân dân các cấp sẽ cùng chung sức để sớm kiện toàn tổ chức bộ máy của cơ quan tư pháp địa phương, giải quyết mâu thuẫn lớn tồn tại trong những năm qua giữa việc tăng cường chức năng, nhiệm vụ với tổ chức bộ máy và biên chế của các cơ quan tư pháp cấp tỉnh, huyện và xã./.
Lâm Trần