Một số mô hình ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác phổ biến giáo dục pháp luật

        Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đã ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội của các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Nhà nước ta đã có nhiều chính sách quan trọng, đồng thời dành nhiều ưu tiên, nguồn lực cho phát triển khoa học – công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tập trung thúc đẩy phát triển khoa học – công nghệ, tạo bứt phá về cơ sở hạ tầng ứng dụng và nhân lực công nghệ thông tin, truyền thông, phát triển hạ tầng kỹ thuật số, bảo đảm an toàn, an ninh mạng, tạo lập môi trường kinh doanh, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhanh chóng hấp thu các công nghệ sản xuất mới, khẩn trương xây dựng Chính phủ điện tử, xây dựng chiến lược chuyển đổi số, xây dựng nền quản trị thông minh, thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia. Vì vậy, việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác PBGDPL mang tính tất yếu khách quan. Triển khai thực hiện tốt sẽ giúp tích hợp, kết nối, chia sẻ, cung cấp thông tin pháp luật để phổ biến rộng rãi trong toàn xã hội; đảm bảo sự tương tác, thiết lập mạng xã hội-chính quyền để người dân tham gia giám sát, phản biện, đóng góp ý kiến trong quá trình xây dựng, tổ chức thực thi pháp luật; thiết thực giảm tải chi phí nguồn lực đầu tư của nhà nước trong công tác này.
        Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác PBGDPL trong những năm gần đây đã được các địa phương quan tâm hơn như khai thác, sử dụng các cơ sở dữ liệu văn bản quy phạm pháp luật; Cổng thông tin/Trang thông tin điện tử; Trang thông tin điện tử của Sở Tư pháp; đối thoại, giải đáp vướng mắc pháp luật trực tuyến; tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm, tập huấn trực tuyến; tổ chức các cuộc thi trực tuyến tìm hiểu pháp luật; sử dụng mạng xã hội qua ứng dụng facebook, zalo ... Nhờ vậy đã giúp công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành triển khai công tác PBGDPL thuận lợi, hiệu quả hơn, tiết kiệm thời gian, công sức, chi phí, thúc đẩy cải cách hành chính, tạo ra phương thức làm việc mới; giúp người dân dễ dàng, thuận lợi trong tiếp cận với thông tin về pháp luật; khai thác, sử dụng pháp luật để tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội, thực hiện và bảo vệ quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp; tạo sức lan tỏa lớn đến đông đảo người dân trong xã hội và sự đồng thuận trong xã hội trong thực thi chính sách, pháp luật. Một số mô hình ứng dụng CNTT nổi bật, như:
        Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua Trang thông tin điện tử
       Sử dụng các phương tiện thông tin đại chúng, mạng internet thông tin tuyên truyền phổ biến pháp luật là biện pháp nhanh chóng, tiết kiệm và hiệu quả nhất. Trình độ dân trí ngày càng phát triển, nhiều người dân đã sử dụng phương tiện thông tin cá nhân hiện đại (máy tính, điện thoại thông minh kết nối mạng internet), nên đã ít đọc báo giấy hoặc các tờ rơi về tuyên truyền pháp luật. Do vậy, việc sử dụng Trang thông tin điện tử là cần thiết để cung cấp thông tin pháp luật chính thức cho người dân, doanh nghiệp một cách kịp thời, mọi lúc, mọi nơi (có mạng internet) thông qua các hình thức đa dạng, phong phú. Trang thông tin điện tử có thể dễ dàng tạo sự tương tác giữa các thành viên; là nơi các cơ quan nhà nước phối hợp thực hiện nhiệm vụ cung cấp thông tin và dịch vụ công trực tuyến; là nơi chia sẻ kinh nghiệm và nghiệp vụ giữa các báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật; thuận tiện cho việc thăm dò, khảo sát ý kiến; thông tin, báo cáo, thống kê qua mạng...
       
        Hiện nay, các địa phương đã thực hiện tốt việc PBGDPL thông qua các trang thông tin điện tử của tỉnh, của Sở Tư pháp và các sở, ban, ngành, quận, huyện chuyên môn, như: cập nhật các văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành, lấy ý kiến góp ý đối với các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật. Phần lớn các địa phương chưa xây dựng được Trang thông tin điện tử/ Cổng thông tin điện tử về PBGDPL mà thường đặt trong Trang thông tin điện tử của Sở Tư pháp với chuyên mục về PBGDPL hoặc giải đáp pháp luật/ hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, đáng chú ý, tại Khu vực phía Nam có 02 tỉnh, thành phố đã thành lập Trang thông tin điện tử độc lập về PBGDPL, đó là của Tp. Hồ Chí Minh và tỉnh Khánh Hòa. (địa chỉ http://tuyentruyenphapluat.tphcm.gov.vn, và http://phapluatkhanhhoa.vn). Trên các trang này đã được xây dựng nội dung khá phong phú về các tài liệu tuyên truyền, danh sách báo cáo viên pháp luật, tin về hoạt động PBGDPL, thông tin các cuộc thi về tìm hiểu pháp luật…, đặc biệt còn có mục hướng dẫn và giải đáp pháp luật. Đây thực sự là một kênh PBGDPL rất tiện lợi cho người dân, doanh nghiệp để tiếp cận và tìm hiểu pháp luật.
        Bên cạnh đó, tại Thành phố Hồ Chí Minh, cuối năm 2016, Sở Tư pháp đã báo cáo đề xuất Ủy ban nhân dân Thành phố chấp thuận cho thực hiện thí điểm mô hình Sách nói pháp luật online (điện tử). Từ năm 2017 đến nay, Sở Tư pháp đã phối hợp với Thư viện sách nói Hướng Dương dành cho người mù tổ chức ghi âm, biên tập và đăng tải các chương trình sách nói pháp luật tại Thư mục Pháp luật được thiết lập trên website sachnoionline.com (địa chỉ truy cập http://sachnoionline.com/phápluật). Nội dung chương trình Sách nói pháp luật bao gồm các quy định pháp luật quan trọng liên quan đến quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; các chủ trương, chính sách pháp luật của Trung ương và Thành phố dành cho người khuyết tật, người mù, nhóm yếu thế trong xã hội và các đối tượng được hỗ trợ chính sách khác. Ngoài ra, Sở Tư pháp có biên tập, sao chép thành đĩa CD để cung cấp đến Hội người mù, trường đặc biệt, UBND quận, huyện và Tủ sách pháp luật trên địa bàn Thành phố.
        Phổ biến, giáo dục pháp luật trên Báo, Đài
       Đây là mô hình PBGDPL đã được các địa phương áp dụng khá hiệu quả, được bạn đọc, thính giả, người xem Đài quan tâm, đáp ứng được nhu cầu được thông tin, tìm hiểu về pháp luật của người dân. TP. Hồ Chí Minh đã thực hiện khá đa dạng hình thức tuyên truyền này, như chương trình “Pháp luật và Cuộc sống”; tiết mục “Phổ biến giáo dục pháp luật”; “Luật sư của bạn”; “Phản ánh phản hồi”; “Tư vấn pháp luật”; tiết mục “Hướng tới Ngày bầu cử Quốc hội khoá XIV và đại biểu hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016 – 2021”; tiết mục “Sống và làm việc theo Hiến pháp – Pháp luật”; chương trình “Gõ cửa Luật sư”... trên Đài Tiếng nói nhân dân thành phố; “Chương trình 60 giây”, “Lắng nghe và trao đổi”... trên Đài Truyền hình thành phố; “Pháp luật và cuộc sống”, “Đời sống xã hội”, “Bạn đọc, quốc tế”, chương trình trợ giúp pháp lý miễn phí, “Hỏi dùm bạn”, Chương trình video clip tuyên truyền, Thiết kế đồ họa thông tin (infographic) tuyên truyền, thi tìm hiểu pháp luật về bầu cử...trên Báo Pháp luật thành phố; chuyên đề “Pháp luật và Đời sống”; giao lưu trực tuyến về những quy định mới của pháp luật (hình sự, tố tụng hình sự, dân sự, tố tụng dân sự... trên Báo Sài Gòn Giải phóng; chuyên mục “Câu chuyện Tình và Lý”, chuyên mục Bàn tròn; tư vấn trực tiếp cho bạn đọc tại Tòa soạn... của Báo Phụ nữ thành phố; tin, bài, chuyên mục Quyền Trẻ em, video clip tuyên truyền pháp luật, nêu gương thiếu niên, nhi đồng giỏi, sân chơi tìm hiểu pháp luật... trên Báo Khăn quàng đỏ...

     
      Đài Phát thanh - truyền hình Đồng Nai phát sóng chuyên mục An Ninh Đồng Nai hàng tuần tuyên truyền phương thức, thủ đoạn của tội phạm để người dân phòng tránh. Trang Báo Long An online có chuyên mục “Pháp luật- công dân” và “Hỏi đáp và văn bản”, Đài phát thanh và truyền hình Long An có chuyên mục Nóng 24 giờ, An ninh Long An, Câu chuyện pháp luật, Hộp thư bạn nghe đài, Nghị quyết và cuôc sống, chuyên đề pháp luật… được cập nhật thông tin pháp luật liên tục, kịp thời đáp ứng nhu cầu tìm hiểu pháp luật của nhân dân và độc giả.
        Cần Thơ đã phối hợp Đài Phát thanh - Truyền hình thành phố thực hiện chuyên mục “Phổ biến pháp luật” được phát sóng hàng ngày (12 phút/ngày qua 02 sóng phát thanh và truyền hình); chương trình “Gặp gỡ và đối thoại” về cải cách hành chính phát sóng mỗi tháng 1 kỳ ; Chương trình “Hộp thư truyền hình” mỗi tuần 15 phút để trả lời các khiếu nại, thắc mắc của công dân; các chuyên trang pháp luật, chương trình bạn xem đài, bản tin, thời sự; giới thiệu trên sóng phát thanh về các văn bản luật mới ban hành, văn bản quy phạm pháp luật của địa phương…
        Sở Tư pháp và Đài Phát thanh - Truyền hình Bến Tre đã phối hợp thực hiện nhiều chương trình, chuyên mục tuyên truyền pháp luật trên sóng phát thanh, truyền hình cụ thể như: 52 chuyên mục phát thanh, truyền hình “Pháp luật và Đời sống”, 26 chương trình “Tư vấn pháp luật trực tiếp”, 26 chương trình phát thanh “Trả lời thư bạn nghe đài” và các chương trình không thường xuyên khác.
        Hình thức thi trực tuyến tìm hiểu pháp luật
       Tuyên truyền pháp luật thông qua việc tổ chức thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến là hình thức được sử dụng khá hiệu quả hiện nay. Theo đó, ban tổ chức sẽ thiết lập một trang web trong đó có các câu hỏi trắc nghiệm về các quy định pháp luật liên quan, người tham gia thi sẽ đăng ký một tài khoản và sử dụng tài khoản đó để thi thông qua việc trả lời các câu hỏi bằng hình thức lựa chọn các đáp án đúng. Với ưu điểm là hình thức thi trực tuyến trên Internet nên thí sinh có thể tham gia thi mọi lúc, mọi nơi thông qua các thiết bị điện tử thông minh, phổ biến hiện nay như điện thoại di động, máy tính xách tay, máy tính bàn có kết nối Internet.
         Năm 2016, Đồng Tháp, Tp. Hồ Chí Minh và Cần Thơ là 3 đơn vị thực hiện chương trình thí điểm của Bộ Tư pháp về thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến với tên gọi Luật gia tương lai cho học sinh THPT. Tiếp nối những kết quả đạt được, mô hình thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến được triển khai tại nhiều địa phương và mở rộng đối tượng cho toàn thể nhân dân tham gia. Tại Tiền Giang, cuộc thi Tìm hiểu Hiến pháp và pháp luật được tổ chức từ năm 2017. Người tham gia dự thi bằng cách: Truy cập vào Trang thông tin điện tử của Sở Tư pháp tại địa chỉ: http://sotuphap.tiengiang.gov.vn hoặc thitructuyen.tiengiang.gov.vn để đăng ký thông tin và tham gia thi. Mỗi thí sinh dự thi chọn một bộ đề có 20 câu hỏi trắc nghiệm về pháp luật. Trong thời gian 06 phút thí sinh trả lời các câu hỏi bằng cách chọn đáp án đúng A,B,C,D. Hệ thống phần mềm tự động tính giờ làm bài của thí sinh. Sau khi hết thời gian quy định, phần mềm tự động ngắt và thông báo kết quả. Mỗi thi sinh được tham gia thi tối đa 03 lần/tháng, nhưng được tính kết quả cao nhất trong tháng. Hàng tháng, Ban tổ chức sẽ lựa chọn 03 thí sinh đạt số điểm cao nhất để khen thưởng và tham gia thi Vòng chung kết.
 
        Đồng Nai đã tổ chức thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến được 02 năm nay (2018-2019) với hiệu quả tuyên truyền được khẳng định rõ rệt qua từng năm và dành một trang web riêng (https://timhieuphapluat.dongnai.gov.vn) để thực hiện cuộc thi. Năm 2018, tỉnh đã thu hút 54.012 thí sinh dự thi với 88.414 lượt thi.  Lễ tổng kết và trao giải Cuộc thi đã được tổ chức quy mô và trang trọng tại Trường Đại học Đồng Nai với sự tham dự của hơn 1.000 người để hưởng ứng Ngày Pháp luật năm 2018. Lễ tổng kết và trao giải trở thành một hoạt động tập trung tạo sức lan tỏa rộng lớn trên địa bàn tỉnh. Năm 2019, Ban Tổ chức cuộc thi đã nâng cấp hệ thống phần mềm, thêm tiện ích quét mã QR để việc đăng nhập thuận tiện và nhanh chóng hơn. Tỉnh đã phân bổ cho 02 đợt thi: Đợt 1 từ ngày 05/6/2019 đến hết ngày 31/7/2019 với nội dung thi về Bộ luật Hình sự; pháp luật về Lao động, bảo hiểm xã hội, Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Tố cáo; Đợt 2 từ ngày 15/8/2019 đến hết ngày 15/10/2019 với nội dung thi về Bộ luật Hình sự, pháp luật về an toàn giao thông; pháp luật về biển, đảo Việt Nam; Luật An ninh mạng. Đến nay đã thu hút hơn 64.000 thí sinh với hơn 275.000 lượt thi.
        Phổ biến giáo dục pháp luật thông qua mạng xã hội
       Bên cạnh các hình thức PBGDPL truyền thống, nhiều mô hình mới ứng dụng công nghệ thông tin được triển khai hiệu quả, như: tổ chức Hội nghị trực tuyến quán triệt văn bản pháp luật mới (Long An, Đồng Nai...); PBGDPL thông qua mạng xã hội, như: facebook “Tuổi trẻ pháp luật TP. Hồ Chí Minh với pháp luật”; “PBGDPL Bạc Liêu”, “STP tỉnh Đồng Tháp”; Fanpage “Tuổi trẻ Long An”, “Công đoàn Long An”, “Lắng nghe người nộp thuế”; nhóm zalo PBGDPL của Vĩnh Long… Tận dụng sự tương tác và lan truyền nhanh chóng của mạng xã hội, các trang này sẽ đăng tải các tài liệu về pháp luật, kết bạn với nhiều người dùng, đồng thời có tương tác hỏi đáp khi có yêu cầu.
        Nhằm tận dụng lợi thế tính nhanh chóng, rộng rãi của mạng xã hội, STP tỉnh Bạc Liêu đã xây trang facebook: phobiengiaoducphapluatbaclieu; đồng thời, đã ban hành Quyết định số 110/QĐ-STP ngày 14/9/2018 về việc ban hành Quy chế hoạt động của trang Fanpage PBGDPL của STP tỉnh Bạc Liêu và giao trang này cho Phòng PBGDPL trực tiếp phụ trách thực hiện. Từ khi thành lập đến nay, trang Facebook luôn được duy trì hoạt động thường xuyên, trung bình mỗi tuần đăng trên 10 tin, bài. Nội dung các bài đăng do thành viên Ban Biên tập viết, ngoài ra còn sử dụng các nguồn từ các Website chính thức của Đảng, cơ quan nhà nước hoặc những trang báo được Nhà nước cấp phép hoạt động.
        Để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chỉ đạo, điều hành, trao đổi thông tin hai chiều trong công tác PBGDPL, Phòng PBGDPL của STP Vĩnh Long đã xây dựng thư mục PBGDPL trên nhóm zalo gắn kết với cán bộ pháp chế các Sở, Ngành và Phòng Tư pháp các huyện, thị xã, thành phố; Qua thời gian triển khai thực hiện nhận thấy đây là kênh trao đổi, nắm bắt thông tin PBGDPL giữa STP, các Sở, Ngành và Phòng Tư pháp kịp thời, hiệu quả, không mất nhiều thời gian, tiền bạc cơ quan mà tất cả các đồng chí tư pháp đều có thể nắm bắt thông tin một cách kịp thời và nhận được sự đồng tình thống nhất cao trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện…