1. Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia
Từ ngày 01/01/2020, Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia chính thức có hiệu lực. Được Quốc hội thông qua vào ngày 14/6/2019, Luật quy định biện pháp giảm mức tiêu thụ rượu, bia; biện pháp quản lý việc cung cấp rượu, bia; biện pháp giảm tác hại của rượu, bia; điều kiện bảo đảm cho hoạt động phòng, chống tác hại của rượu, bia; quản lý nhà nước và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng, chống tác hại của rượu, bia. Với 7 chương và 36 điều, đây là một trong những luật chứa những quy định tác động mạnh tới đông đảo người dân. Có thể nêu một số quy định tiêu biểu như sau:
- Nghiêm cấm lái xe khi vừa uống rượu, bia. Cấm xúi giục, kích động, lôi kéo, ép buộc người khác uống rượu, bia; Người chưa đủ 18 tuổi uống rượu, bia; Quảng cáo rượu có độ cồn từ 15 độ trở lên; Cung cấp thông thông tin không chính xác, sai sự thật về ảnh hưởng của rượu, bia đối với sức khỏe…
- Phải dán thông báo không bán rượu, bia cho người dưới 18 tuổi: đây là trách nhiệm của tất cả các cơ sở kinh doanh rượu, bia. Khoản 5 điều 32 ghi rõ:
“Cơ sở bán rượu, bia phải niêm yết thông báo không bán rượu, bia cho người chưa đủ 18 tuổi” nhằm đảm bảo tất cả mọi người đều có thông tin về việc người dưới 18 tuổi không được uống rượu bia, bảo vệ người ở tuổi vị thành niên khỏi tác hại của rượu bia;
- Cơ sở kinh doanh rượu bia tại chỗ phải hỗ trợ gọi taxi cho khách sau khi uống rượu, bia: Cũng tại Điều 32, khoản 6 có quy định:
“Cơ sở bán rượu, bia tiêu dùng tại chỗ nhắc nhở và có hình thức thông tin phù hợp đối với khách hàng về việc không điều khiển phương tiện giao thông, hỗ trợ khách hàng thuê, sử dụng phương tiện giao thông công cộng sau khi uống rượu, bia”, điều này đảm bảo sự an toàn cho người sử dụng rượu bia, tránh những nguy cơ về mất an toàn giao thông từ đó giảm thiểu những vụ tai nạn giao thông xuất phát từ nguyên nhân sử dụng rượu bia;
- Thành viên gia đình được hướng dẫn kỹ năng từ chối uống rượu, bia: Theo quy định tại Điều 34, các gia đình có trách nhiệm giáo dục, giám sát, nhắc nhở thành viên chưa đủ 18 tuổi không uống rượu, bia, các thành viên khác trong gia đình hạn chế uống rượu, bia.;
- Không quảng cáo rượu, bia dưới 5,5 độ trong khung giờ “vàng”: Việc quảng cáo đối với rượu có độ cồn từ 15 độ trở lên bị nghiêm cấm. Riêng trong trường hợp quảng cáo rượu, bia có độ cồn dưới 5,5 độ phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt tại khoản 3 Điều 12 của Luật. Việc quy định như vậy nhằm giảm thiểu sự tiếp xúc của người chưa thành niên tới rượu bia.
2. Luật Thi hành án hình sự
Được thông qua ngày 14/6/2019, Luật Thi hành án hình sự năm 2019 có 16 chương và 207 điều, So với Luật thi hành án hình sự năm 2010, Luật Thi hành án hình sự năm 2019 có nhiều nội dung mới về phạm vi điều chỉnh, tha tù trước thời hạn có điều kiện, thi hành án tử hình, thi hành án đối với pháp nhân thương mại, bổ sung các quyền và nghĩa vụ của phạm nhân đang chấp hành án..v.v.. khắc phục bất cập, hạn chế trong thực tiễn công tác thi hành án, thể hiện tính nhân văn sâu sắc bảo đảm quyền lợi của phạm nhân, đảm bảo quyền con người, quyền công dân theo tinh thần Hiến pháp năm 2013. Có thể kể đến một số điểm mới tiêu biểu như sau:
Thứ nhất, người đồng tính được bố trí buồng giam riêng: Trước đây,tại khoản 2 Điều 27 của Luật Thi hành án hình sự 2010 quy định có 06 đối tượng được giam giữ riêng, gồm: Phạm nhân nữ; phạm nhân là người chưa thành niên; phạm nhân là người nước ngoài; phạm nhân là người có bệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm; phạm nhân có dấu hiệu bị bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình trong thời gian chờ quyết định của Tòa án; phạm nhân thường xuyên vi phạm nội quy, quy chế trại giam. Hiện nay, Luật mới đã bổ sung thêm 02 đối tượng là Phạm nhân có con dưới 36 tháng tuổi theo mẹ vào trại giam và Phạm nhân là người đồng tính, người chuyển đổi giới tính, người chưa xác định rõ giới tính. Như vậy, theo quy định tại khoản 2 Điều 30 Luật thi hành án hình sự năm 2019 có tổng cộng 08 đối tượng có thể được giam giữ riêng.
Thứ hai, phạm nhân được nhận tiền qua đường bưu điện: Trước đây, phạm nhân chỉ được nhận quà là tiền khi được gặp trực tiếp thân nhân. Tuy nhiên, hiện tại người thân có thể gửi qua đường bưu điện. Lúc này, trại giam, trại tạm giam,… có trách nhiệm tiếp nhận, bóc, mở, kiểm tra để phát hiện và xử lý đồ vật thuộc danh mục cấm.
Thứ ba, quy định về thi hành án hình sự với pháp nhân thương mại.
Thứ tư, phải kiểm tra thân thể phạm nhân trước khi đưa vào buồng giam.
Luật này có hiệu lực từ ngày 01/01/2020.
3. Luật Đầu tư công
Được thông qua vào ngày 13/6/2019, có hiệu lực từ ngày 01/01/2020, Luật Đầu tư công quy định việc quản lý nhà nước về đầu tư công; quản lý và sử dụng vốn đầu tư công; quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân liên quan đến hoạt động đầu tư công.
Luật đã thống nhất được định nghĩa về nguồn vốn đầu tư công. Theo đó, quy định 2 loại vốn đầu tư công, bao gồm vốn ngân sách nhà nước và vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư theo quy định của pháp luật.
Luật khi được thực thi sẽ đổi mới mạnh mẽ phương thức kế hoạch hóa, nhằm đáp ứng tốt hơn đối với thực tiễn vận hành của nền kinh tế, khắc phục được vướng mắc lớn nhất về đầu tư công trước đây, đó là vấn đề “con gà, quả trứng” - nghĩa là vốn có trước hay dự án có trước.
Trước đây, muốn quyết định chủ trương đầu tư của một dự án, cần phải xác định được nguồn vốn và khả năng cân đối vốn. Tuy nhiên, muốn xác định được nguồn vốn và khả năng cân đối vốn phải căn cứ vào dự án. Như vậy là đã tạo một vòng lặp luẩn quẩn và không có giải pháp “lối ra” để xử lý.
Luật Đầu tư công sửa đổi đã đưa ra phương án là phải có dự kiến kế hoạch nguồn vốn và khả năng cân đối vốn trước (tạm gọi là số kiểm tra), để từ đó, có căn cứ pháp lý về nguồn vốn để các bộ, cơ quan, địa phương triển khai các thủ tục phê duyệt chủ trương đầu tư dự án.
Đồng thời, đơn giản hóa mạnh mẽ quy trình giao kế hoạch vốn đầu tư công hàng năm, theo đó, phân cấp thẩm quyền quyết định cho người đứng đầu các bộ, cơ quan trung ương, địa phương trong việc điều chỉnh kế hoạch giữa các dự án trong danh mục kế hoạch nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công và nâng cao tỷ lệ giải ngân trong kế hoạch hàng năm.
4. Luật Trồng trọt
Ngày 19/11/2018, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Trồng trọt, với 7 chương, 85 điều, Luật điều chỉnh nhiều lĩnh vực từ giống cây trồng, phân bón, canh tác, thu hoạch, mua bán, sơ chế, chế biến, bảo quản đến xuất khẩu, nhập khẩu… Luật Trồng trọt có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2020.
Nội dung của Luật đã bổ sung các nguyên tắc quản lý trong lĩnh vực trồng trọt đảm bảo phát triển trồng trọt theo định hướng thị trường, sản xuất hàng hoá quy mô lớn, chất lượng, phát triển thị trường quốc tế trên cơ sở khai thác hiệu quả tài nguyên, bảo vệ môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu, bảo đảm hài hoà lợi ích giữa người sản xuất, doanh nghiệp, nhà nước và lợi ích cộng đồng.
Bổ sung và luật hoá các chính sách đầu tư, hỗ trợ đầu tư. Hỗ trợ hoặc ưu đãi của nhà nước cho các hoạt động cần ưu tiên đầu tư, hỗ trợ phù hợp với yêu cầu phát triển trồng trọt trong giai đoạn mới, như chính sách bảo vệ chất lượng đất trồng trọt; phát triển ứng dụng công nghệ cao, công nghệ thông tin trong trồng trọt; nghiên cứu chọn, tạo giống cây trồng chất lượng, chống chịu sâu bệnh và thích ứng biến đổi khí hậu; bảo tồn nguồn gen cây trồng quý hiếm; xây dựng ngân hàng gen cây trồng, liên kết sản xuất theo chuỗi; chuyển đổi cơ cấu cây trồng…
Thiết lập mối liên kết sản xuất bền vững theo hình thức sản xuất có hợp đồng, tạo điều kiện để phát triển một nền sản xuất hàng hóa, có giám sát và cấp chứng nhận sản phẩm.
5. Luật Chăn nuôi
Được thông qua vào ngày 19/11/2018, có hiệu lực từ ngày 01/01/2020, Luật Chăn nuôi quy định về hoạt động chăn nuôi; quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong hoạt động chăn nuôi; quản lý nhà nước về chăn nuôi.
Nổi bật trong các nội dung tại Luật này là các quy định về đối xử nhân đạo với vật nuôi như sau: Tổ chức, cá nhân có hoạt động chăn nuôi cần đối xử nhân đạo với vật nuôi, không được đánh đập hành hạ vật nuôi trong chăn nuôi, đặc biệt hạn chế gây sợ hãi, đau đớn cho vật nuôi khi giết mổ. Cụ thể:
Tại điều 69, Tổ chức, cá nhân có hoạt động chăn nuôi phải cung cấp đủ thức ăn, nước uống bảo đảm vệ sinh cho vật nuôi; Không đánh đập, hành hạ vật nuôi;
Theo quy định tại điều 70, Tổ chức, cá nhân vận chuyển vật nuôi phải sử dụng phương tiện, trang thiết bị vận chuyển vật nuôi phù hợp, bảo đảm không gian thông thoáng, hạn chế chấn thương, sợ hãi cho vật nuôi; khi vận chuyển phải cung cấp đầy đủ thức ăn, nước uống và không được đánh đập, hành hạ vật nuôi.
Trong giết mổ, điều 71 quy định cơ sở giết mổ phải có biện pháp gây ngất vật nuôi trước khi giết mổ; không để vật nuôi chứng kiến đồng loại bị giết mổ.
6. Luật Giáo dục
Từ ngày 01/7/2020, Luật Giáo dục của Quốc hội cũng sẽ chính thức có hiệu lực. Luật gồm 9 chương, 115 điều, đã thể chế hóa các quan điểm của Đảng, phù hợp với mục tiêu chung của giáo dục thế giới và khu vực trong bối cảnh hiện tại và xu thế phát triển toàn cầu, tạo hành lang pháp lý cho việc xây dựng nền giáo dục Việt Nam là nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng.
Trên tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW về xây dựng nền giáo dục mở, thực học, nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần hội nhập quốc tế, Luật Giáo dục năm 2019 đã khẳng định: “Hệ thống giáo dục quốc dân là hệ thống giáo dục mở, liên thông…”. Đồng thời bổ sung quy định về giáo dục nghề nghiệp bao gồm: “Giáo dục nghề nghiệp đào tạo trình độ sơ cấp, trình độ trung cấp, trình độ cao đẳng và các chương trình đào tạo nghề nghiệp khác”.
Ngoài ra, Luật cũng bổ sung loại trường tư thục không vì lợi nhuận và việc chuyển đổi loại hình trường trường tư thục sang trường tư thục hoạt động không vì lợi nhuận; quy định cụ thể vị trí, chức năng, thành phần hội đồng trường.
Trọng Đạt