Công tác chỉ đạo điều hành
Nhận thức rõ vai trò, tầm quan trọng của Hiến pháp, việc triển khai, thi hành Hiến pháp được coi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, liên tục của cả hệ thống chính trị. Các địa phương trong khu vực phía Nam đã luôn quan tâm, chỉ đạo sát sao, thực hiện nghiêm túc, toàn diện các nhiệm vụ theo hướng dẫn chỉ đạo của Trung ương tại Nghị quyết số 64/2013/QH13 ngày 28/11/2013 của Quốc hội quy định một số điểm thi hành Hiến pháp, Nghị quyết số 718/NQ-UBTVQH13 ngày 02/01/2014 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Kế hoạch tổ chức triển khai thi hành Hiến pháp, Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 03/01/2014 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về triển khai thi hành Hiến pháp. Ngay từ đầu năm 2014, các địa phương trong Khu vực đã ban hành Kế hoạch để tổ chức triển khai thi hành Hiến pháp trên địa bàn tỉnh/thành phố. Các Kế hoạch đã đề ra mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nhằm triển khai Hiến pháp sâu rộng trong nhân dân, các ngành, các cấp tại địa phương, cụ thể như: tổ chức Hội nghị giới thiệu, phổ biến nội dung, ý nghĩa của Hiến pháp cho cán bộ chủ chốt, lực lượng báo cáo viên, tuyên truyền viên; tổ chức tuyên truyền, phổ biến sâu rộng trên phạm vi toàn tỉnh/thành phố; tổ chức rà soát, lập danh mục văn bản QPPL cần bãi bỏ, sửa đổi hoặc bổ sung, ban hành mới cho phù hợp; kiểm tra tình hình thi hành Hiến pháp… Ngoài ra, tại Chương trình, kế hoạch công tác hàng năm của chính quyền các cấp, các ngành đều có nội dung chỉ đạo yêu cầu quan tâm triển khai, thi hành Hiến pháp.
Thực hiện Kế hoạch sơ kết 05 năm triển khai thi hành Hiến pháp ban hành theo Quyết định số 511/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, các tỉnh, thành phố đã quan tâm, ban hành Kế hoạch, Công văn chỉ đạo, hướng dẫn các sở, ban, ngành tổ chức thực hiện. Một số địa phương đã tổ chức được hội nghị sơ kết, như: thành phố Hồ Chí Minh, Sóc Trăng, Lâm Đồng, Phú Yên… Tại hội nghị, đã nêu lên những kết quả nổi bật, cũng như những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thi hành Hiến pháp, rà soát các văn bản QPPL do cấp chính quyền địa phương ban hành, đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; đồng thời đề ra các giải pháp để thực hiện hiệu quả hơn nữa trong thời gian tới, bảo đảm quyền được thông tin và tiếp cận thông tin của công dân.
Công tác tuyên truyền, phổ biến, giới thiệu, tập huấn về nội dung và ý nghĩa của Hiến pháp
Công tác tuyên truyền, phổ biến, giới thiệu, tập huấn về nội dung của Hiến pháp trong khu vực được quan tâm chỉ đạo và tổ chức thực hiện dưới nhiều hình thức như: đăng tải toàn văn Hiến pháp và các văn bản, tài liệu triển khai thi hành Hiến pháp trên Cổng thông tin điện tử, báo, tạp chí, thực hiện tuyên truyền qua hệ thống loa truyền thanh; Tổ chức các hội nghị quán triệt, phổ biến, giới thiệu tập huấn về nội dung, ý nghĩa của Hiến pháp...; Tổ chức các hội thảo, tọa đàm để nghiên cứu, bình luận về nội dung Hiến pháp, tạo cách hiểu thống nhất về các quy định của Hiến pháp; Cung cấp tài liệu cho các tủ sách pháp luật, tổ dân phố...
Công tác tuyên truyền, phổ biến về Hiến pháp đã được triển khai trên bình diện sâu rộng, tạo ra đợt sinh hoạt chính trị rộng lớn của nhân dân. Đặc biệt, hưởng ứng cuộc thi do Trung ương phát động về “Tìm hiểu Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, các địa phương trong khu vực đã tổ chức và thu hút được đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia. Các bài thi đạt kết quả cao đã được các tỉnh/thành phố gửi tham dự cấp Trung ương và có nhiều cá nhân, tập thể đạt giải cao cấp Trung ương, cụ thể, so với thành tích cả nước, có 02/10 cá nhân đạt giải nhì (Lâm Đồng, Bình Dương); 02/20 cá nhân đạt Giải ba (Tp. Hồ Chí Minh, Bạc Liêu), 29/130 cá nhân đạt giải Khuyến khích; Ban tổ chức cuộc thi Tp. Hồ Chí Minh đạt giải B, Ban tổ chức cuộc thi Bình Dương đạt giải C; Ngoài ra còn có giải cho bài dự thi xuất sắc nhất của thí sinh vùng hải đảo (Bùi Thị Phượng, Hội Khuyến học huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu).
Trao giải Cuộc thi tìm hiểu Hiến pháp năm 2013
Hoạt động rà soát, ban hành văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với Hiến pháp năm 2013
Một trong các nội dung của việc triển khai thi hành Hiến pháp là tổ chức rà soát, lập danh mục đề xuất văn bản cần bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013. Các địa phương đã rà soát toàn diện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của địa phương ban hành; lập và công bố danh mục các văn bản quy phạm pháp luật ban hành có nội dung trái với các quy định của Hiến pháp phải dừng thi hành, các quy định cần sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ hoặc ban hành mới để cụ thể hóa quy định của Hiến pháp và văn bản pháp luật của cơ quan Nhà nước cấp trên; từ đó, tiến hành sửa đổi, bổ sung, thay thế kịp thời văn bản địa phương cho phù hợp.
Việc rà soát các văn bản quy phạm pháp luật của địa phương ban hành tập trung vào 04 lĩnh vực trên cơ sở quy định của Hiến pháp năm 2013 là: (i)Tổ chức, hoạt động của UBND, đơn vị hành chính và chính quyền địa phương (Chương IX của Hiến pháp); (ii) Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân (Chương II của Hiến pháp); (iii) Đất đai (Điều 53 và 54 Chương III của Hiến pháp); (iv) Bảo vệ tổ quốc (Chương IV của Hiến pháp). Công tác rà soát văn bản này được thực hiện thường xuyên và cập nhật liên tục vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật. Đến nay, các địa phương đã công bố kết quả hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật kỳ 2014-2018 kịp thời, tạo điều kiện tiếp cận thông tin và áp dụng pháp luật cho nhân dân.
Khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện
Bên cạnh kết quả đạt được, công tác triển khai thi hành Hiến pháp trên địa bàn tỉnh vẫn có một số hạn chế như:
- Một số nội dung của Hiến pháp đến nay chưa được cụ thể hóa hoặc cụ thể hóa chưa đầy đủ; việc điều chỉnh cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn theo Hiến pháp, pháp luật và việc tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế còn chậm…
- Trung ương ban hành khá nhiều văn bản pháp luật mới liên quan đến quyền kiến nghị, phản ánh của công dân (như Luật Tiếp công dân năm 2013); liên quan đến lĩnh vực đất đai (như Luật Đất đai năm 2013) hay lĩnh vực tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn thuộc chính quyền địa phương (như Nghị định số 24/2014/NĐ-CP ngày 04/4/2014 của Chính phủ, Nghị định số 37/2014/NĐ-CP ngày 05/5/2014)… nên số văn bản quy phạm pháp luật của địa phương cần sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc ban hành mới để đảm bảo phù hợp với văn bản pháp luật hiện hành của cơ quan Nhà nước cấp trên cũng như tình hình thực tế địa phương là tương đối lớn, gây áp lực lên công tác xây dựng văn bản của địa phương.
- Các Bộ, ngành Trung ương chậm ban hành các hướng dẫn thực hiện rà soát văn bản theo quy định của Hiến pháp nên quá trình triển khai thực hiện công tác này ở địa phương còn gặp nhiều lúng túng trong việc xác định phạm vi, đối tượng rà soát cũng như đánh giá các nội dung quy định của văn bản quy phạm pháp luật do địa phương ban hành có còn phù hợp với quy định của Hiến pháp hay không.
- Việc tổ chức Hội nghị giới thiệu, phổ biến nội dung và ý nghĩa của Hiến pháp cho báo cáo viên, tuyên truyền viên chưa kịp thời; số lượng, chất lượng báo cáo viên, tuyên truyền viên còn hạn chế, chưa ngang tầm với yêu cầu chuyển tải đầy đủ nội dung, ý nghĩa và tinh thần của Hiến pháp; tài liệu tuyên truyền, phổ biến Hiến pháp chưa đáp ứng theo yêu cầu.
- Một số đơn vị, địa phương có tâm lý trông chờ chủ trương, hướng dẫn cụ thể của cơ quan cấp trên nên việc tổ chức còn chậm. Công tác báo cáo có lúc, có nơi chưa quan tâm thực hiện đúng mức nên ảnh hưởng đến việc tổng hợp số liệu, đánh giá kết quả triển khai thực hiện.
- Việc triển khai thi hành Hiến pháp được tiến hành khẩn trương với khối lượng công việc lớn, phức tạp, nhất là nhiệm vụ rà soát văn bản quy phạm pháp luật, đòi hỏi phải đầu tư nhiều thời gian, công sức trong khi các điều kiện bảo đảm còn hạn chế, kinh phí chưa được bố trí kịp thời. Công tác theo dõi thi hành pháp luật ở một số cơ quan, địa phương còn hạn chế, chưa nắm bắt, phản ánh kịp thời vướng mắc, bất cập trong quá trình thực thi chính sách, pháp luật ở lĩnh vực mình quản lý. Công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị trong triển khai thi hành Hiến pháp còn bất cập, nhất là trong rà soát văn bản quy phạm pháp luật, thẩm định văn bản quy phạm pháp luật trực tiếp triển khai thi hành Hiến pháp.
- Cán bộ thực hiện công tác rà soát ở cả cấp tỉnh, huyện và cấp xã đa phần là kiêm nhiệm về công tác văn bản nên chưa nắm rõ phương pháp, nghiệp vụ rà soát, cộng thêm khối lượng công việc nhiều nên việc thực hiện công tác này gặp nhiều khó khăn. Việc bố trí công chức pháp chế chuyên trách tại cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh theo quy định tại Nghị định 55/2011/NĐ-CP ngày 04/7/2011 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế cũng gặp khó khăn.
Kiến nghị, đề xuất
Thứ nhất, tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát đối với việc thực hiện các chủ trương, định hướng của Đảng trong triển khai thi hành Hiến pháp, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật; tiếp tục phát huy hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến nội dung của Hiến pháp; đẩy nhanh tiến độ sửa đổi, bổ sung, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để cụ thể hóa đầy đủ, chính xác quy định của Hiến pháp; tiếp tục đổi mới quy trình lập pháp, lập quy theo hướng chặt chẽ, khoa học, hiện đại…
Thứ hai, trong công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật: cần ban hành luật về cơ chế bảo vệ Hiến pháp; các văn bản quy phạm pháp luật quy định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; về kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ và môi trường; về bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Hiến pháp năm 2013. Đồng thời, xem xét, sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ các văn bản không còn phù hợp, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, khắc phục những hạn chế, bất cập trong thi hành Hiến pháp; thúc đẩy, bảo vệ, bảo đảm quyền con người, tiếp tục cải cách bộ máy nhà nước, gắn với đổi mới, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, xây dựng Nhà nước kiến tạo, hành động, phục vụ và liêm chính.
Thứ ba, các cấp, các ngành cần tiếp tục quan tâm đến công tác thông tin, tuyên truyền, nâng cao nhận thức về Hiến pháp, ý thức thượng tôn và bảo vệ Hiến pháp, đề cao pháp quyền, để Hiến pháp thực sự đi vào cuộc sống, góp phần ổn định đời sống kinh tế - xã hội, chính trị tại địa phương.
Thứ tư, đảm bảo các điều kiện thi hành Hiến pháp: về con người, kinh phí, cơ sở vật chất, chế độ chính sách phù hợp./.
Hà My