Vướng mắc từ quy định của pháp luật
Hiện nay, Chính phủ đã ban hành nhiều Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trên các lĩnh vực. Tuy nhiên, vẫn còn một số ít Nghị định chưa có Thông tư hướng dẫn cụ thể về các hành vi vi phạm, nên công tác xử lý còn có nhiều cách hiểu, việc áp dụng còn khác nhau giữa các cơ quan, đơn vị.
Thực hiện quy định tại Nghị định số 20/2016/NĐ-CP ngày 30 tháng 3 năm 2016 của Chính phủ quy định cơ sở dữ liệu quốc gia về xử lý vi phạm hành chính và Thông tư số 13/2016/TT-BTP ngày 30 tháng 12 năm 2016 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp quy định quy trình cung cấp, tiếp nhận, cập nhật thông tin và khai thác, sử dụng dữ liệu quốc gia về xử lý vi phạm hành chính còn khó khăn, chưa có phần mềm dữ liệu phục vụ cho việc xác định tình tiết tăng nặng trong xử lý vi phạm hành chính, chưa phục vụ cho công tác thống kê, báo cáo được nhanh chóng, chính xác và thuận lợi... do chưa có Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về xử lý vi phạm hành chính tập trung, thống nhất trên toàn quốc để địa phương thực hiện cung cấp, cập nhật thông tin theo quy định (Việc cập nhật, khai thác và sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia thông qua phương tiện điện tử phải được thực hiện bằng tài khoản truy cập do Bộ Tư pháp - cơ quan chủ quản Cơ sở dữ liệu Quốc gia về xử lý vi phạm hành chính cung cấp…).
Khó khăn trong việc tổ chức thực hiện
a. Về cơ sở vật chất, kỹ thuật:
Cơ sở vật chất, kỹ thuật: trang thiết bị kỹ thuật phục vụ cho công tác xử phạt vi phạm hành chính hiện nay của một vài lĩnh vực chưa đáp ứng được nhu cầu vì một số hành vi vi phạm có quy định và thực tế có xảy ra nhưng không thể xử lý được do thiếu thiết bị, kỹ thuật hỗ trợ như: liên quan đến khí thải, độ ồn, âm lượng còi, thiết bị đo chỉ số ô nhiễm môi trường,... thời gian thử nghiệm mẫu còn kéo dài, do đó không ngăn chặn kịp thời hàng hóa vi phạm, gây mất an toàn trên thị trường.
Công tác bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức tham mưu, người có thẩm quyền trong xử lý vi phạm hành chính đã được triển khai thực hiện, tuy nhiên vẫn chưa đủ để đáp ứng yêu cầu tăng cường năng lực chuyên môn nghiệp vụ trong thực thi nhiệm vụ, nhất là công tác tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu trong xử lý vi phạm hành chính kết hợp với bồi dưỡng, hướng dẫn nghiệp vụ chuyên ngành theo các lĩnh vực quản lý nhà nước cụ thể, nhất là các lĩnh vực có nhiều vụ việc phức tạp như đất đai, môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm, các biện pháp xử lý hành chính…
b. Về tổ chức bộ máy, biên chế:
- Chính sách về tinh giản bộ máy, biên chế, luân chuyển công chức, viên chức đôi lúc gây khó khăn trong công tác XLVPHC vì công chức, viên chức phải có thời gian cập nhật lại các quy định của pháp luật ở lĩnh vực mới. Một số cơ quan, đơn vị thiếu nhân sự nhưng do không còn biên chế, nên không thể bố trí người thực hiện nhiệm vụ; đội ngũ cán bộ thực hiện công tác tham mưu, đề xuất người có thẩm quyền xử phạt ở cấp xã thường xuyên thay đổi, nên khó đảm bảo chất lượng trong tham mưu, đề xuất xử lý vi phạm, nhất là trong khâu phát hiện hành vi vi phạm và lập biên bản vi phạm hành chính.
- Lực lượng công chức, viên chức chuyên trách về lĩnh vực trật tự xây dựng, trật tự đô thị, xử lý các hành vi vi phạm về đất đai, xây dựng còn ít, chưa đáp ứng theo yêu cầu phát triển và đô thị hóa nhanh ở các thành phố, thị xã. Các địa phương có tổ chức Đội Trật tự đô thị và được tăng cường từ 03 - 06 hợp đồng lao động để thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, tuần tra phát hiện và xử lý vi phạm đất đai, xây dựng, lòng, lề đường…Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật XLVPHC thì lực lượng hợp đồng tăng cường này không có thẩm quyền lập biên bản XPVPHC mà chỉ có thể hỗ trợ thực hiện chuyên môn, nghiệp vụ. Ngoài ra, lực lượng công chức quản lý mỏng, cùng một thời điểm thường xuyên phải đảm nhiệm nhiều công việc khác nhau như (giao thông, vệ sinh môi trường, xác minh nhà đất, làm công tác chuyên môn, …), nên việc kiểm tra, phát hiện để ngăn chặn chưa kịp thời.
- Trình độ hiểu biết pháp luật về XLVPHC của một bộ phận cán bộ và người dân còn hạn chế, do vậy dẫn đến tình trạng vi phạm và XLVPHC còn chưa đáp ứng so với yêu cầu. Một số cơ quan, đơn vị chưa thực sự quan tâm tới công tác XLVPHC, nên việc chỉ đạo, phân công cán bộ, phòng chuyên môn còn hạn chế.
c. Về tình hình thi hành pháp luật
Trong quá trình xác minh nơi cư trú đối với đối tượng áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, khi cơ quan lập hồ sơ gửi văn bản xác minh nơi cư trú đến Công an xã, phường, thị trấn nơi đối tượng bị đề nghị áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc có địa chỉ thường trú hoặc tạm trú nhưng kết quả xác minh lại không đảm bảo, vẫn còn sự mâu thuẫn, chồng chéo trong việc cung cấp kết quả hoặc thời gian xác minh kéo dài dẫn đến hết thời hiệu xử lý.
Tình hình vi phạm pháp luật về công tác phòng chống, dịch trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội khá nhiều, Ủy ban nhân dân các xã, phường, thị trấn xử phạt hàng trăm trường hợp vi phạm như các lỗi: không đeo khẩu trang ở nơi công cộng; ra đường khi không thực sự cần thiết; tụ tập quá số người quy định; không thực hiện khai báo y tế... Tuy nhiên, Nghị định số 117/2020/NĐ-CP ngày 28 tháng 9 năm 2020 của Chính phủ không quy định các hành vi vi phạm trong lĩnh vực phòng, chống dịch được sử dụng hình ảnh, phương tiện kỹ thuật trong xử lý vi phạm hành chính nên tính hiệu quả, răn đe còn nhiều hạn chế, khó thực hiện nghiêm.
Một số kiến nghị
Trong thời gian tới, để tổ chức thực hiện có hiệu quả pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, cần tăng cường thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Thứ nhất: Cần đảm bảo đủ nguồn lực về điều kiện cơ sở vật chất, nhân lực cho công tác xử lý vi phạm hành chính, đặc biệt là kinh phí cho hoạt động kiểm tra, điều tra, khảo sát, thống kê… Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn các văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản nghiệp vụ chuyên ngành, tập trung vào công tác xử phạt vi phạm hành chính và áp dụng các biện pháp xử lý hành chính cho đội ngũ quản lý và trực tiếp làm công tác xử lý vi phạm hành chính.
Thứ hai: Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, đồng thời đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền các quy định về xử lý vi phạm hành chính đảm bảo phù hợp với từng nhóm đối tượng ở các khu vực khác nhau, nhằm nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật của nhân dân.
Thứ ba: Thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc tổ chức thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, xử lý nghiêm các cá nhân, đơn vị có hành vi vi phạm, để xảy ra sai sót, hạn chế theo quy định; nâng cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan của người có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính.
Thứ tư: Nâng cao trách nhiệm và hiệu quả phối hợp giữa các Sở, ngành trong công tác quản lý và xử lý vi phạm hành chính, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh trong thực tiễn.
Thứ năm, Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nhất là công tác xây dựng, nhập dữ liệu, tra cứu phần mềm cơ sở dữ liệu quốc gia về xử lý vi phạm hành chính. Điều này góp phần quan trọng cho việc xử lý vi phạm hành chính được thực hiện khoa học, chính xác và nhanh chóng./.